W związku ze zgłaszanymi przez rolników utrzymujących trzodę chlewną i drób problemami w zakresie bioasekuracji, Zarząd KRIR zwrócił się do Instytutu Weterynarii w Puławach o doprecyzowanie wymogów w zakresie stosowania środków dezynfekcyjnych przeznaczonych do stosowania w gospodarstwach.

Brak szczegółowych i jednoznacznych danych odnośnie środków dezynfekcyjnych

- Państwowy Instytut Weterynaryjny-Państwowy Instytut Badawczy w Puławach w odpowiedzi na pismo dotyczące wymogów związanych z dezynfekcją w aspekcie afrykańskiego pomoru świń (ASF) i grypy ptaków informuje, że w skali światowej brak jest jednoznacznie opisanych, szczegółowych danych odnośnie do środków dezynfekcyjnych oraz zasad, które mogą być wykorzystywane w programie zwalczania ASF – podaje KRIR.

Dezynfekcja a wirusy grypy ptaków (HPAI)

W świetle badań w zakresie wrażliwości wirusów wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) wykazano, że wirusy grypy są bardzo wrażliwe na działanie środków dezynfekcyjnych zawierających w swym składzie aldehydy, beta-propiolakton, czwartorzędowe związki amonowe, nadtlenosiarczan pentapotasu czy podchloryn sodu. Produkty zawierające w swym składzie w/w związki stosowane w stężeniach zalecanych przez producenta skutecznie inaktywują wirus grypy.

Od czego zależy skuteczność dezynfekcji?

Na podstawie wiedzy ogólnej oraz doświadczenia w omawianym zakresie należy przyjąć, że skuteczność dezynfekcji zależna jest od:

- Właściwego stężenia środka dezynfekcyjnego

- Odpowiednio długiego czasu działania środka

- Temperatury, w której stosowany jest środek

Dane dotyczące powyższych parametrów podane są na opisie każdego preparatu dezynfekcyjnego przez producenta preparatu zgodnie z proceduralnymi niezbędnymi informacjami wymaganymi przy rejestracji i dopuszczeniu do stosowania środka dezynfekcyjnego przez właściwy Urząd.

Zgodnie z ogólnie dostępnymi danymi związkami skutecznymi w inaktywacji wirusa ASF (ASFV) są:

- 1% formaldehyd

- Podchloryn sodu (0,03 do 0,0075%)

- 2% roztwór sody żrącej (najsilniejszy środek wirusobójczy)

- Aldehyd glutarowy, mrówkowy

- 1 % wodorotlenek sodu lub wapnia (inaktywacja wirusa w gnojowicy w temp. 4°C)

- Fenole, lizol, lizoform, kreolina

- Związki chemiczne na bazie rozpuszczalników lipidowych

• Związki wieloskładnikowe - Virkon (1:100), Lysoformin, Desoform, OD 20 - związki powierzchniowo czynne, substancje aktywne, kwasy organiczne, glikosal itd.

Wysoka skuteczność preparatu Virkon S

Najlepiej, zbadanym w aspekcie zwalczania ASF, preparatem dezynfekcyjnym jest preparat Virkon S. Preparat ten zalecany jest do stosowania w omawianym zakresie przez Światową Organizację Zdrowia Zwierząt (OIE).

Testy przeprowadzono w maju 2002 roku przy wykorzystaniu rozcieńczeń od 1:100 do 1:400, wszystkie rozcieńczenia charakteryzowały się istotną redukcją miana wirusa.

Stosując się do zalecenia brytyjskiego Instytutu Zdrowia Zwierząt, przeprowadzono kolejną serię testów, w których preparat Virkon S wykazał taką samą skuteczność przy rozcieńczeniach w stosunku od 1:500 do 1:800.

Preparat Virkon S odznacza się bardzo wysokim poziomem skuteczności i w zwalczaniu Afrykańskiego Pomoru Świń.

Powyższe dane zostały zweryfikowane i w pełni potwierdzone za zgodność z danymi oryginalnymi przez brytyjski Instytut Zdrowia Zwierząt w kwietniu 2013 roku.

Niektóre preparaty po rozcieńczeniu w wodzie pozostają aktywne przez 5-7 dni (w zależności od uwarunkowań środowiskowych).

Należy podkreślić, że każdy środek dezynfekcyjny zadziała skutecznie pod warunkiem, że powierzchnia dezynfekowana zostanie uprzednio mechanicznie oczyszczona, namoczona i / lub pianowana (czas namaczania 30 minut do 3 h), umyta pod ciśnieniem ciepłą woda z detergentem oraz wysuszona.

Należy pamiętać, że dopiero po wysuszeniu powierzchnia może być skutecznie dezynfekowana.

Czas ekspozycji preparatu dezynfekcyjnego na dezynfekowaną powierzchnię nie powinien być krótszy niż 5 minut.

Konieczne jest zwrócenie uwagi na utrzymanie stosownego stężenia środka dezynfekcyjnego w nieckach lub na matach dezynfekcyjnych. Uzyskuje się to poprzez uzupełnianie niecek / mat dezynfekcyjnych odpowiednią ilością właściwie przygotowanego roztworu dezynfekcyjnego. Aktywność większości preparatów oceniana jest przez stosowanie tzw. markerów aktywności. Są to najczęściej mierniki określające pH roztworu (np. papierowo-bibułowe paski) lub wskaźniki barwy roztworu, który wraz ze spadkiem aktywności środka w roztworze ulega odbarwieniu np. z różowego (roztwór aktywny) na bezbarwny (spadek jego aktywności). W ocenie makroskopowej podczas codziennego uzupełniania niecek czy pojemników z roztworem istotna jest jego czystość tj. usunięcie zanieczyszczeń stałych lub wymiana całkowita objętości.

Wpływ niskiej temperatury na skuteczność działania środka dezynfekcyjnego

Należy podkreślić, że skuteczność większości środków dezynfekcyjnych stosowanych w temperaturach poniżej -5°C jest istotnie ograniczone. Można wyrazić pogląd, że w takich temperaturach ich skuteczność jest zerowa. Inne (szczególnie tzw. starszej generacji) jak aldehyd glutarowy osiągają swoją aktywność dopiero w temperaturze 15 stopni Celsjusza. W tym miejscu należy przypomnieć, że woda wodociągowa ma średnią temperaturę ok. 12 stopni.

Aby utrzymać skuteczność środka w temperaturze od 0 do -5°C konieczne jest dodanie do niego odpowiedniej ilości NaCl lub glikolu celem zabezpieczenia przed zamarzaniem.

Wobec powyższych wyzwań w czasie zimy bezpieczniejszym i skuteczniejszym jest aby roztwory do stosowania przygotowywać na bieżąco i do ich naniesienia na powierzchnię dezynfekowaną (w tym buty, opony kół i inne) używać opryskiwaczy deponowanych po użyciu w pomieszczeniach zapobiegających zamarzaniu. Istotna jest także ciągła bieżąca dezynfekcja rąk osób mogących na dłoniach przenieść patogeny na powierzchnię sprzętu.

Należy podkreślić, że proces dezynfekcji jest procesem skomplikowanym, wymagającym sumiennego wykonania oraz czasochłonnym.

Zasady przygotowania odpowiedniego stężenia roztworu dezynfekcyjnego podano w tabeli 1

Skuteczna dezynfekcja jest wypadkową właściwego przygotowania preparatu (stężenia roztworu środka dezynfekcyjnego), znajomości jego spektrum działania (szczegółowa analiza treści ulotki), przygotowania dezynfekowanej powierzchni, czasu działania i temperatury otoczenia. Należy zaznaczyć, że dezynfekcja na mokro z użyciem środków aktywnych przeciwwirusowych jest tylko jednym z elementów bioasekuracji, której podstawą jest bieżąca higiena w fermie i unikanie jakichkolwiek kontaktów z potencjalnymi źródłami wirusów (dzikie ptaki i zwierzęta) a także przypadkowi biologiczni przenosiciele zarazka w tym ludzie.