Z jednej strony barykady ekolodzy broniący za wszelką cenę życia dzików, z drugiej strony rolnicy, którzy rokrocznie na swoich gruntach doświadczają ogromnych szkód wywołanych działaniem tych zwierząt, zwanych szkodami łowieckimi.
Rolnicy nie mają najmniejszych wątpliwości, że należy zmniejszyć populację dzikich zwierząt albo co najmniej zwiększyć wartość uzyskiwanych odszkodowań. Jednak nie każdy poszkodowany działaniem leśnej zwierzyny zdaje sobie sprawę, że może uzyskać odszkodowanie, w jaki sposób może go dochodzić oraz do kogo się zwrócić w takiej sprawie.
Warto przy tym przywołać kwestie odpowiedzialności i odszkodowania za działalność dzikich zwierząt, zwanych szkodami łowieckimi.
Kto odpowiada za szkody łowieckie?
Odpowiedzialność za szkody łowieckie ponoszą: dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego (w głównej mierze Koła Łowieckie), a także Skarb Państwa.
Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego jest odpowiedzialny za szkody wyrządzone w uprawach i płodach rolnych przez: dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny, a także za szkody wywołane podczas polowania. Z kolei Skarb Państwa odpowiada jedynie w dwóch przypadkach: za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne będące pod całoroczną ochroną oraz za szkody wyrządzone przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny, jeżeli szkody powstały na terenach niewchodzących w skład obwodów łowieckich.
Co zrobić, aby uzyskać odszkodowanie?
Po pierwsze należy złożyć wniosek o oszacowanie szkód łowieckich do dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego właściwego ze względu na miejsce wyrządzenia szkody. Do złożenia takiego wniosku uprawniony jest właściciel albo posiadacz gruntów rolnych, na których nastąpiła szkoda, a sam wniosek powinien zawierać: imię i nazwisko albo nazwę, adres miejsca zamieszkania albo adres i siedzibę oraz numer telefonu właściciela albo posiadacza gruntów rolnych, wskazanie miejsca wystąpienia szkody oraz wskazanie rodzaju uszkodzonej uprawy lub płodu rolnego.
Samo szacowanie wartości szkody składa się z dwóch czynności: oględzin i szacowania ostatecznego, jednak w przypadku, gdy szkoda powstała przed lub w trakcie sprzętu, nie przeprowadza się oględzin, a jedynie szacowanie ostateczne. Czynności wskazanych powyżej dokonuje zespół składający się z przedstawiciela wojewódzkiego ośrodka doradztwa rolniczego, przedstawiciela dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego oraz poszkodowanego.
W ciągu 7 dni od otrzymania przez dzierżawcę albo zarządcę obwodu łowieckiego wniosku o oszacowanie szkód łowieckich przeprowadzane są oględziny, w trakcie których dokonuje się identyfikacji zwierzęcia, które dokonało szkód oraz rodzaju, stanu i jakości upraw, obszaru całej uprawy, szacunkowego obszaru uprawy, która została uszkodzona, a także szacunkowego procentu zniszczenia uprawy na uszkodzonym obszarze. Oględziny kończą się sporządzeniem protokołu, do którego każdy członek wspomnianego zespołu może wnieść zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem. Kolejną czynnością jest szacowanie ostateczne. Dokonuje się go najpóźniej w dzień sprzętu, a jeżeli do szkody doszło przed lub w trakcie sprzętu, w ciągu 7 dni od otrzymania wniosku. W związku z szacowaniem ostatecznym, właściciel jest zobowiązany do powiadomienia dzierżawcy lub zarządcy okręgu łowieckiego o planowanym sprzęcie na 7 dni przed. W czasie szacowania ostatecznego, przede wszystkim ustala się procent zniszczenia upraw, rozmiar szkód oraz wysokość odszkodowania. Z oszacowania ostatecznego również sporządza się protokół, do którego można wnieść zastrzeżenia.
W tym miejscu właściwe oszacowanie się kończy. Jeśli efekty odpowiadają każdej ze stron, w terminie 30 dni od sporządzenia protokołu, dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego powinien wypłacić właścicielowi odszkodowanie ustalone podczas szacowania.
Odwołanie od oszacowania szkód
W przypadku, gdy poszkodowany jest niezadowolony z uzyskanego odszkodowania, wówczas przysługuje mu odwołanie od oszacowania szkód. Odwołanie składa się do nadleśniczego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkody. Termin na wniesienie odwołania wynosi 7 dni od podpisania protokołu (zarówno protokołu sporządzonego po zakończeniu oględzin, jak i protokołu sporządzonego po szacowaniu ostatecznym).
Działanie nadleśniczego polega na ponowieniu czynności, od której wniesiono odwołanie tj. oględzin lub szacowania ostatecznego. Przy tych czynnościach może brać udział zespół, który brał udział w dotychczasowych pracach, a także właściwy ze względu na miejsce szkody przedstawiciel izby rolniczej, na pisemny wniosek członka zespołu. O terminie oględzin lub szacowania ostatecznego nadleśniczy zawiadamia, nie później niż przed upływem 3 dni od dnia otrzymania odwołania.
Nieobecność którejkolwiek z nich nie wstrzymuje działań nadleśniczego, który w ciągu 14 dni ustala wysokość odszkodowania na podstawie wszystkich protokołów do tej pory sporządzonych – zarówno tych sprzed wniesienia odwołania, jak i po.
Sprawa odszkodowania może trafić także do sądu
Jeżeli ustalenia nadleśniczego nie doprowadziły do zwiększenia odszkodowania lub zwiększyły je w stopniu niezadowalającym poszkodowanego, wówczas ma on prawo w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia mu decyzji nadleśniczego wstąpienia na drogę sądową.
Postępowanie prowadzi sąd cywilny właściwy ze względu na miejsce wystąpienia szkód.
Poszkodowany może także pominąć wskazane etapy szacowania szkód i od razu wnieść do sądu pozew o wynagrodzenie szkód łowieckich, wówczas jednak będzie musiał wykazać, że szkoda nastąpiła oraz jakie były jej rozmiary.
Komu odszkodowanie nie przysługuje?
Wyłączone od prawa do odszkodowania są:
1. osoby którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa jako deputaty rolne na gruntach leśnych;
2. posiadacze uszkodzonych upraw lub płodów rolnych, którzy nie dokonali ich sprzętu w terminie 14 dni od dnia zakończenia okresu zbioru tego gatunku roślin w danym regionie, określonego przez sejmik województwa w drodze uchwały;
3. posiadacze uszkodzonych upraw lub plonów rolnych, którzy nie wyrazili zgody na budowę przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom.
Odszkodowanie nie przysługuje także za szkody:
1. które nie przekraczają wartości 100 kg żyta w przeliczeniu na 1 hektar uprawy;
2. które powstały w płodach złożonych w sterty, stogi i kopce, w bezpośrednim sąsiedztwie lasu,
3. w uprawach rolnych założonych z rażącym naruszeniem zasad agrotechnicznych;
4. w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny oraz przy wykonywaniu polowania, powstałe na nieruchomościach, w odniesieniu do których właściciel albo użytkownik wieczysty złożył oświadczenie o zakazie wykonywania polowania, do dnia następującego po dniu
1. w którym oświadczenie o zakazie wykonywania polowania zostało cofnięte, albo
2. w którym organ właściwy do wydzierżawienia obwodu łowieckiego albo minister właściwy do spraw środowiska lub dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego dowiedział się o wygaśnięciu zakazu wykonywania polowania, albo
3. zawiadomienia o cofnięciu oświadczenia o zakazie wykonywania polowania organu właściwego do wydzierżawienia obwodu łowieckiego albo ministra właściwego do spraw środowiska.
W jakiej wysokości przysługuje odszkodowanie?
Wysokość odszkodowania ustalana jest poprzez pomnożenie rozmiaru szkody przez cenę skupu danego artykułu rolnego, a jeżeli skupu nie ma, to przez cenę rynkową z dnia ostatecznego oszacowania szkody w rejonie powstania szkody. Tak uzyskana kwota jest pomniejszana o nieponiesione przez poszkodowanego koszty zbioru, transportu i przechowywania.
Sam rozmiar szkody jest ustalany poprzez:
1) pomnożenie obszaru uprawy, która została uszkodzona, oraz procentu jej zniszczenia, a następnie pomnożenie tak uzyskanej powierzchni zredukowanej oraz plonu z 1 ha – w przypadku szkód w uprawach;
2) ustalenie szacunkowej masy uszkodzonego płodu rolnego – w przypadku szkód w płodach rolnych.
Jeśli się zmieści: Uzyskanie odszkodowania za szkody łowieckie wymaga podjęcia szeregu czynności, które ostatecznie mogą doprowadzić do uzyskania niewielkiej kwoty, nie kompensującej rzeczywiście poniesionym szkodom. Warto jednak mieć świadomość możliwości oraz przysługujących praw.
Wojciech Rudzki
adwokat
Prowadzi kancelarię adwokacką w Krakowie i Warszawie. Pomaga rozwiązywać rolnikom i przedsiębiorcom z branży rolnej codzienne problemy prawne.
