W trakcie trwania wegetacji poszczególne odmiany będą eksponować swoje cechy. Jakie są te najbardziej pożądane w przypadku odmian o kiszonkowym kierunku użytkowania?
Z pewnością należy do nich efekt Stay Green, nazywany również „efektem zielonego liścia”. Części wegetatywne roślin z tą cechą będą ulegać wysuszeniu i zdrewnianiu znacznie później niż odmiany bez wyraźnie zaznaczonego efektu Stay Green. W praktyce oznacza to, że kukurydza zbliżająca się do osiągniecia swojej dojrzałości ma wciąż zielone liście, zdolne do asymilacji substancji pokarmowych niezbędnych do wypełnienia ziarna. Cecha ta wpływa nie tylko na wyższy plon ziarna, ale także na dłuższe okno zbiorcze. Jest to istotne w przypadku, gdy kukurydza osiągnęła już dojrzałość do zbioru, a z różnych przyczyn zwlekamy z jej koszeniem. Liście i łodygi kukurydzy z efektem Stay Green pozostają dłużej zielone i są bardziej plastyczne. Ma to ogromny wpływ na proces ubijania zielonki podczas jej zwożenia do silosu lub pryzmy. Z takiego materiału łatwiej jest „wycisnąć” powietrze i stworzyć bakteriom kwasu mlekowego dogodne warunki do rozwoju, dzięki czemu kiszonka będzie dobrze zakonserwowana i będzie charakteryzowała się wysoką wartością żywieniową. Warto wspomnieć, że przesuszona i zdrewniała kukurydza zawiera dużo niestrawnej dla krów ligniny. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że odmiany kukurydzy kiszonkowej z wyraźnie zaznaczonym efektem zielonego liścia mają wyższą strawność włókna surowego.
Oczywiście strawność włókna zależy także od innych czynników, jak chociażby termin zbioru. Kukurydzę na kiszonkę powinniśmy kosić, gdy sucha masa całej rośliny wynosi około 35%.To wtedy pojawia się najlepszy stosunek suchej masy i skrobi do strawności włókna. Zwlekanie ze zbiorem powoduje spadek strawności włókna, którego znaczenie w żywieniu zwierząt jest wciąż mocno niedoceniane. Okazuje się, że wzrost strawności włókna w kiszonce z kukurydzy o 1% powoduje większe pobranie suchej masy przez krowę o 0,113kg, co przekłada się na wzrost wydajności mlecznej o 0,136 kg na dobę. Firmy nasienne mają tego świadomość, dlatego selekcjonują odmiany, które wyróżniają się najwyższą strawnością. Najczęściej jest ona wyrażona w strawności NDF, czyli frakcji włókna neutralno-detergentowanego w skład, którego wchodzi hemiceluloza, celuloza i lignina. Włókno w suchej masie kiszonki z kukurydzy stanowi 55-60% i w zależności od odmiany i terminu zbioru, jego strawność może wahać się między 40-70%.
Poruszając temat źródeł energii w kiszonce z kukurydzy trudno nie wspomnieć o skrobi. Znajduje się ona w ziarnach, których udział w suchej masie kiszonki stanowi 40-45%. Strawność skrobi jest bardzo wysoka – może być wykorzystywana przez krowy nawet w 98%. To dlatego często spotykamy się ze stwierdzeniem, że skrobia stanowi główne źródło energii w kiszonce. Warto zatem wybierać odmiany, które charakteryzują się wysokim plonem ziarna. Z takiej kukurydzy możliwe będzie wyprodukowanie wysokoenergetycznej kiszonki z kukurydzy, która zapewni wysokie wydajności mleczne. Co ciekawe, typ ziarna wpływa na poziom jego strawności i miejsce trawienia. Ziarna typu dent posiadają wyższy udział skrobi mączystej, która trawiona jest w większym stopniu w żwaczu. Z kolei ziarno typu flint zawiera więcej skrobi szklistej, która jest w większym stopniu trawiona enzymatycznie w jelicie. Trudno jednoznacznie wskazać, który typ ziarna jest bardziej wskazany w żywieniu bydła. Wielu doradców żywieniowych rekomenduje stosowanie tzw. flinto-dentów, w których obydwa rodzaje skrobi rozkładają się w równym stopniu. Wybierając odmianę kiszonkową o wysokim potencjale plonowania możemy liczyć nie tylko na wyprodukowanie kiszonki o wysokiej koncentracji energii. Zyskujemy także możliwość wymłócenia jej na ziarno, gdy baza kiszonkowa na następny rok zostanie już zabezpieczona.
W przypadku odmian o kiszonkowym kierunku użytkowania częściej niż o wydajności ziarnowej mówimy o plonie suchej masy z hektara. Ocenianie odmian na podstawie plonu świeżej masy jest mało precyzyjne, ponieważ różnią się one znacznie wilgotnością. To właśnie w suchej masie całej rośliny znajdują się cenne substancje żywieniowe takie jak: skrobia, białko, tłuszcz i włókno. Pomijając agrotechnikę i przebieg warunków pogodowych podczas wegetacji – odmiany kiszonkowe kukurydzy powinny charakteryzować się typowym dla siebie pokrojem. Pożądane są te wysokie, silnie ulistnione o szerokiej blaszce liściowej i grubej łodydze. Bez tych cech trudno będzie uzyskać wysoki plon suchej masy z ha.
Podsumowując, idealna odmiana kiszonkowa powinna charakteryzować się wyraźnym efektem Stay Green, wysoką strawnością włókna, dużym udziałem skrobi oraz zapewniać wysoki plon suchej masy z ha. Wszystkie wymienione cechy spełnia odmiana DKC 3204. Warto przed zakupem materiału siewnego dokładnie przeanalizować ofertę rynkową firm nasiennych i wybrać odmianę „szytą na miarę” potrzeb naszego gospodarstwa.
Wojciech Pieczewski
