Na świecie Polska zajmuje 28. miejsce i znalazła się w grupie krajów, które osiągnęły najlepsze wyniki w Światowym Indeksie Bezpieczeństwa Żywnościowego, opracowanym na zlecenie firmy DuPont. Co roku, w 109 krajach, na podstawie analizy dwudziestu ośmiu czynników sprawdzana jest osiągalność cenowa, dostęp do żywności oraz jej jakość i bezpieczeństwo. W tym celu wykorzystywane są dane m.in. ONZ, MFW, FAO, Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Banku Światowego.
– Bezpieczeństwo żywnościowe to jedno z najważniejszych globalnych wyzwań współczesnego świata, w związku z rosnącą liczbą ludności – mówi Piotr Gill, dyrektor generalny DuPont Poland (na fot.) – Indeks pozwala na bieżąco śledzić czynniki zmiany, które wpływają na bezpieczeństwo żywnościowe na świecie i w Polsce.
W tym roku Polska otrzymała 74,2 pkt. na 100 możliwych, uzyskując 0,5 pkt. więcej w porównaniu z rokiem ubiegłym. Spadek z 26. na 28. miejsce spowodowany jest wzrostem bezpieczeństwa żywnościowego w innych krajach, które uzyskały wyższe noty. W rankingu krajów europejskich Polska spadła z 16. na 17. miejsce. Najlepszy wynik osiągnęła Irlandia (85,4 pkt.), która wyprzedziła ubiegłorocznego lidera – Austrię (obecnie 85,1 pkt.).
Polska najbardziej poprawiła swój wynik w obszarze dostępu do żywności. Punktacja wzrosła tu z 66,3 pkt. w roku ubiegłym do 70 pkt. obecnie, dzięki czemu kraj znajduje się na 25. miejscu na świecie w tej kategorii. Pod względem osiągalności cenowej żywności Polska spadła z 27. na 28. miejsce, mimo że wielkość tego wskaźnika zmieniła się nieznacznie i wyniosła 78,4 w stosunku do 78,6 pkt. w roku ubiegłym.
W przypadku jakości i bezpieczeństwa żywności punktacja Polski jest stabilna. Utrzymuje się ona na podobnym poziomie od czterech lat, ale obecnie jest nieco niższa i wynosi 75 pkt. (mniej o 0,7 pkt. niż w roku ubiegłym). W tej kategorii Polska zajmuje 27. pozycję na świecie.
Najwyższe noty (100 na 100 możliwych punktów) Polska uzyskała w obszarach takich jak: programy wspierające bezpieczeństwo żywnościowe, dostęp rolników do finansowania, standardy żywienia i bezpieczeństwo żywności. Wysoką punktację kraj otrzymał także za niski udział osób znajdujących się poniżej światowej linii ubóstwa w populacji kraju (99,9 pkt.) oraz małe straty żywności (90 pkt.), które w porównaniu z ubiegłym rokiem uzyskały punktację lepszą o 8,1 punktu.
Polska utrzymała też ubiegłoroczną poprawę wyników w obszarze udziału wydatków na żywność w domowym budżecie, otrzymując 81,8 pkt. na 100. Konsumpcja żywności stanowi 18,5 proc. udziału w domowych wydatkach, podobnie jak w Grecji (16,2 proc.), Słowacji (17,4 proc.) i na Węgrzech (17,6 proc.). Dla porównania w Niemczech jest to 11,7 proc., a w Wielkiej Brytanii 9,2 proc.
Najsłabiej oceniony został poziom wydatków na badania i rozwój w rolnictwie, mierzony jako procentowy udział wydatków na badania i rozwój w PKB. Polska uzyskała tu tylko 12,5 pkt. na 100 możliwych i jest to wynik utrzymujący się trzeci rok z rzędu oraz dwukrotnie niższy niż w 2012 roku.
Jeśli chodzi o kraje sąsiadujące z Polską, to Niemcy osiągnęły 83,9 pkt. w tegorocznej edycji Indeksu, co oznacza minimalny wzrost w porównaniu z rokiem ubiegłym i utrzymanie 8. pozycji w Indeksie. Republika Czeska uzyskała wynik 74,9 pkt. czyli o 0,3 pkt. więcej w stosunku do 2014 roku i spadła z 23. na 25. miejsce. Nieco gorzej wypadła Słowacja, która uplasowała się na 32. miejscu z wynikiem 70,7 pkt.
Punktacja Rosji to 63,8 pkt., w porównaniu do 62,7 pkt. w 2014 roku oraz spadek z 40. na 43. pozycję. Z kolei Ukraina uzyskała 56,1 pkt. (mniej o 0,3 pkt.) i spadła z 52. na 59. miejsce. Co ciekawe, w rankingu tuż za Polską uplasowała się Grecja, uzyskując 73,5 punktu.
Bezpieczeństwo żywnościowe na świecie
W ciągu ostatniego roku, bezpieczeństwo żywnościowe poprawiło się w prawie każdym regionie świata. Przeciętny wynik 109 krajów wzrósł o 1,2 pkt., a dwie trzecie krajów uczyniło postępy w porównaniu do 2014 roku. Wpływ na to miał fakt, że w większości regionów utrzymany został trend ekspansji gospodarczej, nastąpił szybki wzrost w krajach rozwijających się (zwłaszcza w Afryce Subsaharyjskiej) oraz spadły światowe ceny żywności. Kluczowe znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa żywnościowego miały również inwestycje rządowe w rolnictwo i infrastrukturę, które rozpoczęły się po wstrząsach cen żywności w latach 2007-2008.
Po raz kolejny pierwsze miejsce w Indeksie niezmiennie zajmują Stany Zjednoczone (89,0 pkt.). Na drugim miejscu znajduje się Singapur (88,2 pkt.), a na trzecim Irlandia (85,4 pkt.). W rankingu spadek z drugiego na czwarte miejsce zanotowała Austria, mimo nieznacznej utraty punktów (z 85,5 na 85,1 pkt.).
Z kolei najniżej oceniane kraje w zestawieniu to: Burundi (25,1 pkt.), Czad (27,9) i Madagaskar (28,8). Największe spadki w punktacji w porównaniu do 2014 roku odnotowały Sierra Leone (-6,8), Izrael (-2,1), Hiszpania (-1,6) i Ukraina (-1,6) i Norwegia (-1,3). Największy wzrost punktacji był natomiast udziałem Egiptu (+12,4 pkt.), Myanmaru (Birmy) (+7,7 pkt.) oraz Azerbejdżanu (+7,0 pkt.).
Europa jest jedynym regionem, w którym bezpieczeństwo żywnościowe pogorszyło się, a wyniki aż 85% krajów były słabsze niż rok wcześniej. Region ten jest złożony, ponieważ składa się z krajów Europy Zachodniej oraz krajów będących w trakcie transformacji w Europie Środkowej i Wschodniej (w sumie 26 państw). Kraje Europy Zachodniej doświadczyły niewielkiego spadku bezpieczeństwa żywnościowego. Wciąż znacząco wyprzedzają inne kraje i są punktem odniesienia dobrych praktyk bezpieczeństwa żywnościowego w państwach wysoko rozwiniętych. Dostępność żywności pozostaje tu na stałym poziomie, udało się także poprawić wskaźnik w redukcji strat żywności oraz infrastruktury.
Korzyści wynikające z poprawy tych czynników zostały jednak zniwelowane przez wyższy poziom ryzyka politycznego i niestabilności w aż 11 krajach. Ograniczeniem był również spadek zdolności absorpcji miejskiej, będący miarą stopnia, w jakim wzrost PKB wyprzedza tempo urbanizacji i wynikającą z tego zdolność do wspierania rozwoju miast.
– Dla osiągnięcia postępu w elementach składowych bezpieczeństwa żywnościowego kluczowe jest zaangażowanie się strategiczne rządów oraz partnerstwa publiczno-prywatne w programach mających na celu rozwijanie infrastruktury, zwiększanie dostępu do jakościowej żywności i dofinansowanie rolnictwa – komentuje Piotr Gill, dyrektor generalny DuPont Poland.
Otyłość a bezpieczeństwo żywnościowe
W zestawieniu od ubiegłego roku znajduje się nowy czynnik pomiaru: otyłość. Jej poziom określany jest jako procent populacji powyżej 20 roku życia, która jest otyła. Otyłość rozumiana tu jest jako poziom masy ciała na osobę zależnie od wieku (Body Mass Index - BMI) wynoszący powyżej 30.
Polska znalazła się wśród 10 krajów europejskich, w których jest największy odsetek osób otyłych. Problem ten dotyczy 23,2 proc. polskiego społeczeństwa i jego skala nie zmieniła się od ubiegłego roku. Średnia dla Europy jest o 2,45 proc. mniejsza i wynosi 20,75 proc. Osób otyłych jest najwięcej w Czechach (28,7 proc.), Wielkiej Brytanii (24,9) i Rosji (24,9), a najmniej w Szwajcarii (14,9), Francji (15,6) i Danii (16,2).
– Otyłość to problem, który powinien być rozpatrywany również w kontekście bezpieczeństwa żywnościowego, zwłaszcza przez liderów sektora prywatnego, polityków i naukowców – komentuje Piotr Gill, dyrektor generalny DuPont Poland. – Na skalę otyłości wpływają bowiem m.in. takie czynniki jak dostęp do pełnowartościowego białka czy diety bogatej w mikroelementy. Jak widać w Polsce obszary te wymagają poprawy.
Poziom strat żywności
Na bezpieczeństwo żywnościowe wpływa także poziom strat żywności. Są to straty liczone od momentu zbiorów do czasu trafienia żywności na stół konsumenta, w stosunku do całej podaży krajowej. Straty żywności mogą wystąpić na różnych etapach produkcji, przetwarzania, transportu i składowania żywności w całym łańcuchu dostaw. Dzieje się tak na przykład, gdy jadalne produkty spożywcze są pozostawiane na polu lub w silosach, ulęgają degradacji przez niewłaściwe opakowanie lub gdy zostaną zaatakowane przez szkodniki.
W Polsce poziom strat żywności zmniejszył się, dzięki czemu otrzymała 90,0 pkt. na 100 możliwych. Znalazła się nawet w pierwszej siódemce krajów europejskich, które najbardziej poprawiły wyniki w tym zakresie. W porównaniu do 2014 roku uzyskała wzrost punktacji o 8,1 pkt.
Najlepsze wyniki w tej kategorii mają kraje o wysokich dochodach, takie jak Finlandia, Singapur, Stany Zjednoczone i Australia. Najgorzej pod tym względem wypadły Sierra Leone, Ghana i Kamerun. Z kolei najniższą punktację dla tego wskaźnika uzyskały kraje Afryki Subsaharyjskiej. W 10 krajach najniżej ocenianych pod tym względem, straty żywności wahały się w przedziale 9,5 proc. w Malawi, do nawet 18,9 proc. w Ghanie.
Kluczowe wnioski Światowego Indeksu Bezpieczeństwa Żywnościowego 2015:
Wyniki Światowego Indeksu Bezpieczeństwa Żywnościowego 2015 pokazują, że nowe priorytety polityki, spadające globalne ceny żywności i wzrost gospodarczy wpłynęły na poprawę bezpieczeństwa żywnościowego w krajach o średnim dochodzie. Zmniejszyły się różnice między najbardziej i najmniej bezpiecznymi krajami pod kątem żywnościowym, na co wpłynęły spadające ceny zboża, cukru i produktów mlecznych, trwały wzrost gospodarczy w większości regionów oraz szybki wzrostu na rynkach wschodzących i w krajach rozwijających się. Nastąpiła poprawa w dwóch trzecich z 109 krajów objętych badaniem (w ujęciu rok do roku). Największa zmiana na lepsze w ciągu ostatniego roku miała miejsce w Egipcie, Myanmarze (Birmie), Azerbejdżanie, Demokratycznej Republice Konga i Togo. Kraje, które najbardziej poprawiły swoje bezpieczeństwo żywnościowe przede wszystkim zmniejszyły zależność od programów bezpieczeństwa żywnościowego, zwiększyły pojemność magazynową upraw, miały niższy poziom strat żywności po zbiorach, większą różnorodność diet i lepszy dostęp do źródeł białka o wysokiej jakości. W wielu krajach o niskich i średnich dochodach zmniejszyło się także ryzyko niestabilności politycznej, pozwalając skupić się na rozwijaniu i utrzymywanie struktur, które wspierają bezpieczeństwo żywnościowe. W ciągu ostatniego roku kraje o niższym średnim dochodzie poczyniły znaczne postępy w uniezależnianiu się od pomocy żywnościowej oraz w rozwiązywaniu problemów strat żywności z powodu niedoskonałości łańcucha dostaw.
