Terapia ogrodnicza, czyli hortiterapia jest rodzajem terapii zajęciowej łączącej prace ogrodnicze z procedurą terapeutyczną. W ramach takiej terapii pacjent z określonym problemem (natury fizycznej lub psychicznej) dostaje do wykonania w ogrodzie specjalnie dobrane zadania, które mają mu pomóc poradzić sobie z dysfunkcją i poprawić kondycję zdrowotną.

Terapia ogrodnicza przeważnie stanowi element terapii zajęciowej, sensorycznej lub rehabilitacji ruchowej.

Jak przebiega terapia

Pacjentowi poddanemu terapii wyznacza się cel terapeutyczny, do którego powinien dążyć pod opieką osoby prowadzącej – wykwalifikowanej medycznie, ale też orientującej się w ogrodnictwie. Nie łatwo jest jednak znaleźć rehabilitantów czy psychologów-ogrodników. Często ośrodki oferujące zajęcia terapii ogrodniczej szukają pomocy wśród ogrodników specjalizujących się w hortiterapii. Taką specjalistką jest dr inż. Monika Latkowska z Katedry Roślin Ozdobnych Wydziału Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW.

Hortiterapia w Polsce

– W Polsce hortiterapia jest najczęściej elementem terapii zajęciowej. Zaledwie kilka placówek medycznych wykorzystuje ją jako formę rehabilitacji i fizjoterapii. Ośrodki te oferują zajęcia dla dzieci z porażeniem mózgowym, osób z zaburzeniami psychicznymi, chorobami wieku starczego. Trudno jednak oceniać efekty terapii ogrodniczej, gdyż zajęcia odbywają się z różną częstotliwością i są jednym z elementów szerszego programu rehabilitacji – mówi Latkowska.

Odpowiednio zaprojektowany ogród

Aby terapia w ogrodzie przynosiła zamierzone efekty, musi on być dostosowany do potrzeb pacjentów. Istotny jest dobór odpowiednich gatunków roślin. Potrzebne są także odpowiednie udogodnienia dla ludzi starszych, o ograniczonej sprawności ruchowej czy sensorycznej. Należy też pomyśleć o tym, gdzie sadzić poszczególne gatunki, żeby ogród wyglądał estetycznie i umożliwiał prowadzenie różnorodnych zajęć.

W ogrodzie terapeutycznym sprawdzą się rośliny sezonowe, które co roku można siać albo sadzić. Dzięki temu będzie można zapewnić pacjentom dużą różnorodność zadań. Ośrodki, które nie mają funduszy lub możliwości, by poświęcić roślinom odpowiednio dużo uwagi, inwestują w rośliny wieloletnie: byliny, krzewy, drzewa.

Satysfakcja z zebranych plonów

Na pewno warto jest uprawiać w ogrodach terapeutycznych rośliny użytkowe (warzywa, zioła, rośliny owocowe). Zbieranie ich plonów to duża przyjemność i satysfakcja dla użytkowników. Z kolei ozdobne rośliny cebulowe są „łatwe w obsłudze”, dają też możliwość całorocznego różnicowania zajęć: część sadzi się jesienią (tulipany, narcyzy, szafirki), a część wiosną (mieczyki, begonie, dalie).

Rośliny są także dobierane pod kątem innych zajęć prowadzonych w danym ośrodku. Sieje się więc to, czego można potem użyć na zajęciach dekoratorskich albo bukieciarskich. Zebrane owoce, warzywa, zioła wykorzystuje się podczas warsztatów kulinarnych.

Ten typ pracy wykorzystują często ośrodki o charakterze gospodarstw terapeutycznych – jest ich jeszcze w Polsce niewiele, ale działają prężnie i wciąż się rozwijają. Na przykład w Osadzie Burego Misia pod Kościerzyną prowadzone jest gospodarstwo rolne, w którym osoby niepełnosprawne wykonują różne prace ogrodnicze i gospodarskie. To najlepszy układ dla działań terapeutycznych, ale jeszcze niezbyt często u nas spotykany.