Obok chemicznych środków ochrony roślin istnieją mikroorganizmy, które pomagają walczyć z chorobami warzyw i owoców oraz ze skutkami suszy lub zbytniego zasolenia środowiska - mówi dr Dorota Krzyżanowska z Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii UG i GUMed.
Jak wyjaśnia w rozmowie z PAP, mikroorganizmy te to „pożyteczne” lub obojętne roślinom bakterie. Te neutralne nie stanowią dla roślin żadnego zagrożenia i nie powodują negatywnych skutków. Samo ich istnienie jest pożyteczne, gdyż konkurują one o przestrzeń z patogenami i w związku z tym „złe” bakterie nie mogą się już zasiedlić albo będą sobie słabo radzić na organizmie roślinnym. Niektóre pożyteczne bakterie potrafią zwiększyć odporność rośliny. Sprawiają, że wytwarza ona związki pomagające pokonać bakterie chorobotwórcze i grzyby.
Interakcje między organizmami, które żyją w stowarzyszeniu z roślinami stanowią obszar analiz prowadzonych przez dr Krzyżanowską. Mamy świadomość tego, jak ważna jest flora bakteryjna dla naszego zdrowia. Wszystko jest pokryte mikroorganizmami. Gdyby policzyć je w ciele człowieka, okazałoby się, że bakterii jest tam więcej, niż naszych własnych komórek, z tym, że komórki bakterii są mniejsze, więc masowo jest ich mniej. Mikroorganizmy są tak samo potrzebne roślinom. Wpływają na to, jak rośliny reagują na stres środowiskowy i jak bardzo są podatne na choroby - tłumaczy.
W swoich badaniach podstawowych prowadzonych pod kierunkiem prof. nadzw. dr hab. Sylwii Jafra, biotechnolog analizuje mechanizmy interakcji między mikroorganizmami, które żyją wewnątrz tkanek roślinnych lub na ich powierzchni. Izoluje te układy i sprawdza, co może się stać w środowisku, kiedy takie interakcje będą miały miejsce. Z kolei w projekcie aplikacyjnym wraz z dr hab. Robertem Czajkowskim izoluje i tworzy mieszaninę różnych mikroorganizmów, które można zaaplikować na bulwy ziemniaka w przechowalnictwie. Pozwala to przy zmniejszonym użyciu chemikaliów zapobiegać gniciu ziemniaków, powodowanym przez bakterie.
Kiedy dotykamy bulwy ziemniaka chorej na mokrą zgniliznę, jest ona miękka i zapada się do środka. Na tę chorobę nie ma skutecznych środków chemicznych, dlatego tak ważne jest znalezienie metod zaradczych, np. w oparciu o preparaty biologiczne. Pozwoliłoby to chociaż częściowo ograniczyć straty producentów - ma nadzieję rozmówczyni PAP, która w ramach pracy badawczej komponuje i próbuje sformułować preparat, który miałby zastosowanie w hodowli ziemniaka.
Dr Krzyżanowska dodaje, że prowadzone są także badania nad współdziałaniem mikroorganizmów i roślin pod kątem zapobiegania różnym chorobom. Mikroorganizm ochronny (lub mieszanina mikroorganizmów) jest dobierany pod kątem choroby, którą naukowcy pragną powstrzymać, oraz gatunku rośliny, na której chcą go zastosować. Skomponowanie środka biologicznego jest dużo trudniejsze niż produkcja środka chemicznego. Chemikalia bowiem po prostu zabijają mikroorganizmy. Aby środek zadziałał w oczekiwany sposób, badacze muszą rozumieć subtelne mechanizmy współpracy. Stąd ważna rola badań podstawowych.
Już dziesiątki lat temu pojawiła się idea biologicznej ochrony roślin. Do tej pory jednak te preparaty nie były tak samo skuteczne jak chemikalia, były bardziej „kapryśne” i nietrudno było zastosować je źle, nie rozumiejąc ich działania. Jednak obecnie przepisy wprowadzają coraz większe ograniczenia w stosowaniu chemikaliów, związków miedzi itd. Konsumenci również poszukują naturalnej ochrony żywności, więc opłaca się stosować środki nieco droższe i robić to mądrzej.
Oczywiście nie możemy się w ogóle pozbyć chemikaliów, ale warto stosować integrowaną ochronę roślin, dywersyfikując środki. Dzięki dodatkowym środkom zaradczym, jak ochrona biologiczna, można rzadziej dokonywać oprysków chemicznych. Oczywiście, żywność ekologiczna jest droższa, ale w społeczeństwie jest na nią zapotrzebowanie - podsumowuje tegoroczna laureatka stypendium START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
PAP – Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk
