Dlaczego przestawiamy się na produkcję ekologiczną
Według badań przeprowadzonych w 2016 r. w ramach projektu „Postawy etnocentryczne konsumentów (w ujęciu lokalnym) a szanse i bariery rozwoju rynku żywności ekologicznej” główną przesłanką do podjęcia działalności w obszarze rolnictwa ekologicznego jest przede wszystkim troska o zdrowie (swoje i innych). Dalszym motorem działań jest chęć powrotu do smaków z dzieciństwa.
Polski eko rynek w statystykach
Uprawy ekologiczne to jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi rolnictwa. Areał upraw bio w samej tylko Unii Europejskiej rośnie każdego roku o ponad 500 tys. ha. Żywności z certyfikatem ekologicznym jest jedna z najbardziej poszukiwanych, a konsumenci gotowi są zapłacić za nią więcej niż za produkt wytworzony tradycyjnie.
W porównaniu z innymi krajami Unii, Polska ma naprawdę duży potencjał, zarówno w obszarze rozwoju ekologicznych upraw, jak i rozwoju rynku produktów ekologicznych, szczególnie biorąc pod uwagę wielkość naszego kraju i liczbę mieszkańców.
Dane za rok 2016 przedstawiały się następująco:
a) Polska jest na 5. miejscu w Europie, jeśli chodzi o areał upraw ekologicznych;
b) zajmuje 6. pozycję pod względem liczby gospodarstw i przetwórni z certyfikatami eko;
c) mamy już 23 375 gospodarstw ekologicznych i 484 przetwórnie;
d) przez 10 lat od wejścia do UE liczba gospodarstw ekologicznych wzrosła w Polsce 7-krotnie, a przetwórni aż 9-krotnie;
e) uprawy eko zajmują łączną powierzchnię 536 579 ha;
f) ponad połowę z nich stanowią zboża, na drugim miejscu są warzywa;
g) 96 proc. producentów ekologicznych to rolnicy: 22 435 osób;
h) pozostałe 4 proc. to osoby, które wprowadzają produkty ekologiczne na rynek;
i) importują je; dostarczają materiał siewny i wegetatywny materiał rozmnożeniowy,
j) zajmują się pszczelarstwem i akwakulturą;
k) najwięcej upraw ekologicznych jest na Warmii i Mazurach, Podlasiu i Pomorzu Zachodnim;
l) większość gospodarstw ekologicznych liczy od 10 do 20 ha, ale aż 1/5 ogółu stanowią te najmniejsze (do 5 ha), co oznacza, że nawet nieduże uprawy mogą być opłacalne.
Eko rolnictwo wymaga cierpliwości i konsekwencji
Wielu tradycyjnych rolników stosuje już na co dzień elementy rolnictwa ekologicznego, np. poprzez ograniczenie chemii w ochronie roślin, naturalne pasze, unikanie monokultur. W uprawach ekologicznych ważne jest, by wszystkie te czynności wykonywać konsekwentnie i zgodnie z wymogami prawnymi. Podobnie jest w przetwórstwie ekologicznym, które wyklucza np. stosowanie syntetycznych dodatków, niszczących wartość biologiczną produktu. Początkujący rolnicy i przetwórcy powinni wziąć udział w specjalnych kursach, organizowanych przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego lub Zespoły Doradztwa Rolniczego. Kursy to dobra okazja to poznania zasad ekologicznej produkcji żywności.
Jakie korzyści przynoszą rolnikom uprawy ekologiczne?
1. Większy zysk - produkt eko to najwyższa jakość, którą sprzedaje się drożej.
2. Wsparcie finansowe - rolnicy ekologiczni dostają więcej dopłat.
3. Nowi odbiorcy - okazja do poszerzenia i dywersyfikacji swojej działalności.
4. Lepsza promocja - symbol certyfikowanego rolnictwa ekologicznego – ekoliść na zielonym tle wyróżni produkty na sklepowej półce.
Proces przedstawienia się na produkcję ekologiczną w 4 krokach przedstawia infografika poniżej.
Fot. Kampania „Jemy eko”
Certyfikacja i kontrola gospodarstw ekologicznych
Produkcja ekologiczna pozostaje pod ścisłą kontrolą. Zgłaszając działalność zezwalamy inspektorom z jednostki certyfikującej na jej wykonanie w naszym gospodarstwie przynajmniej raz w roku. Bez niej nie można uzyskać certyfikatu.
Podczas kontroli inspektorzy sprawdzają zgodność produkcji z wymogami zawartymi w przepisach:
a) rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych,
b) rozporządzeniu Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiającym szczegółowe zasady wdrażania rozp. 834/2007,
c) ustawie o rolnictwie ekologicznym z 25 czerwca 2009 r.
Gospodarstwo zostanie poddane kontroli w czasie przestawiania go na metody ekologiczne (tzw. konwersji), a także później, gdy już rolnik uzyska certyfikat. Kontrole są odpłatne: to rolnik ponosi koszty transakcyjne certyfikacji, ale może uzyskać ich refundację w ramach dopłat do eko rolnictwa.
Jak zarabiać na rolnictwie ekologicznym
Wyprodukowanie wysokiej jakości produktów ekologicznych to połowa sukcesu, druga – znalezienie odpowiednich rynków zbytu dla nich. Polskie gospodarstwa ekologiczne to głównie nieduże inicjatywy rodzinne. Podobnie jak innym małym przedsiębiorcom, trudniej jest im dotrzeć do klienta docelowego, negocjować z dużymi sieciami handlowymi czy innymi potencjalnymi partnerami. Dlatego w rolnictwie ekologicznym szczególnie istotne są kontakty z innymi producentami, przetwórcami i lokalnymi dystrybutorami żywności.
Postaw na kooperację
Dobrym rozwiązaniem, zwłaszcza dla początkujących producentów, jest członkostwo w organizacji zrzeszającej wytwórców ekologicznej żywności albo grupie producenckiej. Tego typu jednostki ułatwiają małym gospodarstwom i przetwórniom realizację ich celów biznesowych, co przekłada się na korzyści, takie jak:
a) łatwiejsza promocja i sprzedaż produktów;
b) łatwiejsze pozyskiwanie kontrahentów;
c) lepsza organizacja rynków zbytu;
d) nieoceniona wymiana wiedzy i doświadczeń; większa siła przebicia i konkurencyjność;
e) krótszy łańcuch dostaw.
Na polskim rynku działa wiele stowarzyszeń i grup zrzeszających mniejsze gospodarstwa ekologiczne. Ich lista jest dostępna tutaj: http://www.arimr.gov.pl/grupy-i-organizacje-producentow.html
Krótki łańcuch dostaw, czyli zrównoważona dystrybucja
Utrzymanie krótkiego łańcucha dostaw to jedna z najważniejszych zasad w ekologicznej produkcji żywności. W praktyce oznacza taką organizację sprzedaży produktów, aby ich droga z pola na stół angażowała jak najmniej pośredników i była przyjazna dla środowiska naturalnego. Im więcej pośredników w handlu, tym więcej kilometrów pokonują zanieczyszczające środowisko samochody, dlatego w rolnictwie ekologicznym stawia się na:
a) sprzedaż bezpośrednio w gospodarstwie lub przez internet;
b) sprzedaż produktów na targach, lokalnych imprezach, festynach;
c) ekologiczną dystrybucję: dostarczanie żywności bezpośrednio do sklepów, najlepiej lokalnie.
Dopłaty dla gospodarstw ekologicznych
Prowadząc certyfikowane gospodarstwo ekologiczne można uzyskać dodatkowe dopłaty do upraw. Oprócz tradycyjnych dopłat obszarowych otrzymuje się wtedy tzw. płatność ekologiczną, finansowaną z funduszy unijnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW 2014-2020).
Można też uzyskać inne rodzaje dofinansowania. Dopłaty przyznaje się rolnikom (lub grupom producenckim), którzy:
a) prowadzą gospodarstwo rolne na terenie Polski;
b) mają przynajmniej 1ha upraw ekologicznych;
c) otrzymali certyfikat działalności ekologicznej lub są w trakcie jego pozyskiwania;
d) mają numer identyfikacyjny nadany przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Aby uzyskać dopłaty, należy zobowiązać się, że działalność ekologiczną będziemy prowadzić przez przynajmniej 5 lat. Wniosek o przyznanie dopłat, w tym 5-letni plan działalności ekologicznej, składamy w oddziale Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, odpowiednim do naszego miejsca zamieszkania. Lista Oddziałów Regionalnych i Biur Powiatowych ARiMR: http://www.arimr.gov.pl/o-arimr/oddzialy-regionalne.html
Rodzaje dopłat do rolnictwa ekologiczna przedstawia poniższa infografika
Fot. Kampania „Jemy eko”
