Kiedy można usunąć gniazdo ptaka pod ochroną?

W okresie od 16 października do końca lutego możliwe jest jedynie usuwanie gniazd z obiektów budowlanych i to wyłącznie w sytuacji, gdy wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne. Tak więc także w ww. okresie bez decyzji derogacyjnej nie wolno prowadzić prac powodujących zniszczenie siedliska np. poprzez likwidowanie szczelin i ubytków w elewacji, zamknięcie dostępu do stropodachu poprzez kratowanie otworów wentylacyjnych, jeśli miejsca te bywają wykorzystywane przez ptaki, nawet gdy w momencie prowadzenia prac nie stwierdza się ich obecności.

Podstawowym aktem prawnym, który reguluje ochronę ptaków podczas prowadzenia prac termomodernizacyjnych, remontów i innych prac budowlanych jest ustawa o ochronie przyrody. Zgodnie z art. 52 ust. 1 tej ustawy oraz § 6 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, w stosunku do chronionych gatunków ptaków obowiązują m.in. zakazy umyślnego zabijania, okaleczania, chwytania, niszczenia ich jaj, niszczenia siedlisk będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania, niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd, umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień oraz umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych.

Siedliska ptaków objętych ochroną gatunkową

Siedliskiem ptaków objętych ochroną gatunkową jest obszar ich występowania w ciągu całego życia lub dowolnego stadium ich rozwoju. Miejsca wykorzystywane do lęgów przez te ptaki zlokalizowane w obrębie budynków należy więc traktować jako ich siedliska podlegające ochronie prawnej.

Siedliskiem mogą być:

- stropodach, strych,

- szczeliny między płytami,

- przestrzenie pod parapetami, balkonami,

- przestrzenie między rynną a ścianą,

- ubytki w elewacji,

- przewody kominowe.

Niewłaściwe prowadzony remont może doprowadzić do zniszczenia siedliska, uwięzienia ptaków, uniemożliwienia dostępu do gniazd i piskląt, a także niepokojenia i płoszenia ptaków, przez co opuszczają one swoje gniazda, co może spowodować utratę lęgów.

Jak prowadzić prace budowlane, remontowe z przepisami z zakresu ochrony gatunkowej?

W pierwszej kolejności należy dokonać oględzin budynków w celu stwierdzenia, czy stanowią one siedlisko chronionych gatunków ptaków. Jeśli oględziny potwierdzą, że mamy do czynienia z takim siedliskiem, należy określić gatunek ptaka i jego liczebność, wskazać lokalizację schronień, zaplanować metody i harmonogram prowadzenia prac oraz przewidzieć sposoby kompensacji utraconych miejsc lęgowych. W przypadku braku dostatecznej wiedzy do samodzielnego określenia powyższej kwestii można posiłkować się wiedzą ekspercką z zakresu ornitologii. Obserwację siedlisk chronionych gatunków ptaków należy rozpocząć w roku poprzedzającym planowaną termomodernizację lub remont budynku i prowadzić ją od marca do listopada. Wynika to z faktu, że poszczególne gatunki zajmują swoje stanowiska lęgowe w różnym okresie. Przykładowo, jerzyki wyprowadzają zwykle jeden lęg w roku, a samice przystępują do składania jaj pod koniec maja i na początku czerwca. Z kolej wróbel budowę gniazda rozpoczyna już w marcu i w zależności od warunków potrafi wyprowadzić 2–4 lęgi w roku. Kawka wyprowadza zazwyczaj jeden lęg, rzadko dwa. Samica kawki składa jaja od połowy kwietnia. Dorosłe kawki odwiedzają i bronią swych miejsc lęgowych przez cały rok, co jest u ptaków rzadkością.

W dalszej kolejności warto również zastanowić się nad harmonogramem prowadzenia prac. Odpowiednio wcześniej zaplanowane działania mogą odbyć się szybko, sprawnie i bez naruszania przepisów z zakresu ochrony gatunkowej. Wystarczy dostosować terminy i sposoby wykonywania prac do okresu lęgowego ptaków.

Jeżeli stwierdzimy, że budynek lub jego część była lub jest wykorzystywana przez ptaki objęte ochroną gatunkową należy wystąpić z wnioskiem do regionalnego dyrektora ochrony środowiska o wydanie zezwolenia na niszczenie gniazd, niszczenie siedlisk będących obszarem rozrodu, wychowu młodych i odpoczynku, umyślne uniemożliwianie dostępu do schronień oraz umyślne płoszenie lub niepokojenie w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych. Wzór wniosku można pobrać korzystając z Biuletynu Informacji Publicznej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie.

Dopiero po uzyskaniu stosownego zezwolenia możliwe jest przystąpienie do prac termomodernizacyjnych lub remontowych. Regionalny dyrektor ochrony środowiska, wydając decyzję derogacyjną określa warunki, m.in. takie jak np.:

- konieczność prowadzenia prac pod nadzorem ornitologicznym;

- obowiązek wstrzymania prac w przypadku stwierdzenia, że gniazda są zasiedlone, przy jednoczesnym wskazaniu możliwości podjęcia prac dopiero po opuszczeniu gniazd przez młode i dorosłe osobniki;

- parametry urządzeń mających na celu odstraszanie ptaków (np. kolce lub specjalne spirale) oraz sposób ich zamontowania - należy montować tylko kolce z plastikowymi lub gumowymi zabezpieczeniami na końcach, kolce nie mogą być montowane w bok ani w dół, urządzenia te nie mogą w żaden sposób utrudniać ptakom dostępu do miejsc lęgowych;

- konieczność uwzględnienia kompensacji przyrodniczej np. w postaci montażu skrzynek lęgowych dla gatunków, których siedliska zostały utracone, a w przypadku oknówki – w postaci sztucznych gniazd, przy czym sposób, miejsce montażu skrzynek/sztucznych gniazd oraz ich parametry techniczne muszą być uzgodnione z ornitologiem.

Co grozi za brak stosowania się do obowiązujących przepisów i zaleceń?

Łamanie przepisów skutkować może skierowaniem wniosku na policję o podejrzeniu popełnienia wykroczenia lub skierowaniem wniosku do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego o wstrzymanie prowadzenia prac budowlanych.