Wstępne przewidywania zakładały wysokość zbioru rzędu 4 t/ha i wyższych. W rzeczywistości wielu rolników uzyskało plony na poziomie 3 t/ha lub niższe. Powodów tej sytuacji należy doszukiwać się przede wszystkim w przebiegu warunków pogodowych w całym sezonie wegetacyjnym.
Ciepłe i suche lato
Koniec lata 2016 r. był ciepły i suchy. Warunki te nie były idealne do kiełkowania i wschodów nasion rzepaku ozimego, ale umożliwiły sprawne i terminowe przeprowadzenie siewu. W wielu rejonach Polski korzenie zostały uszkodzone przez larwy śmietki kapuścianej, które osłabiły młode rośliny i spowodowały ich wypady. Pogoda uległa zmianie w październiku – rozpoczął się trwający kilka tygodni okres obfitych opadów deszczu i niskich temperatur. Dobre zaopatrzenie w wodę i korzystniejsze temperatury w drugiej części jesieni umożliwiły wykształcenie prawidłowo rozbudowanych rozet, co dobrze przygotowało rośliny do okresu spoczynku zimowego.
W większości przypadków rośliny przezimowały w dobrym stanie i zaobserwowano tylko nieznaczne obniżenie obsady. Wyjątek stanowiły plantacje uszkodzone przez śmietkę, gdzie odnotowano większe straty. Wiele plantacji było w tym okresie nadmiernie uwilgotnionych i często nie było możliwe terminowe rozpoczęcie wiosennego nawożenia azotowego, szczególnie na cięższych glebach. Wczesne dostarczenie składników pokarmowych roślinom umożliwia im szybką regenerację i wczesne wznowienie wzrostu. Niska lub opóźniona dostępność tych składników, szczególnie w przypadku odmian o szybkim tempie wzrostu wiosną, przyczyniają się zatem do ograniczenia potencjału plonowania roślin.
Wiosenne przymrozki
Chłodny i deszczowy kwiecień oraz lokalnie występujące przymrozki na przełomie kwietnia i maja spowolniły tempo asymilacji składników pokarmowych przez rośliny oraz wpłynęły na obniżenie aktywności owadów zapylających na początku okresu kwitnienia. Jest to okres szczególnie wrażliwy dla rzepaku, ponieważ ma istotny wpływ na ilość zawiązywanych łuszczyn, a więc i na plon. Ponadto zaobserwowano objawy żerowania takich szkodników łuszczynowych, jak chowacz podobnik oraz przyszczarek kapustnik. Rolnicy byli zmuszeni do kilkukrotnego stosowania oprysków insektycydami, których skuteczność nie zawsze była widoczna. Opryski ze względu na niekorzystne warunki atmosferyczne często były spóźnione i przez to nieskuteczne. Utrzymująca się deszczowa pogoda po kwitnieniu rzepaków sprzyjała porażeniu roślin przez zgniliznę twardzikową. Nasiona pochodzące z plantacji porażonych tą chorobą są zwykle mniejsze niż zazwyczaj, a mniejsza masa tysiąca nasion oznacza niższy plon.
Wichury i grady na początku zbiorów
Koniec okresu dojrzewania rzepaków ozimych i początek ich zbiorów przypadł na okres o intensywnych opadach deszczu, silnych wiatrach i licznych burzach gradowych. Wszystkie wymienione zjawiska przyczyniły się do nierównomiernego dojrzewania łuszczyn oraz spowodowały pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion. Wielu rolników przeprowadziło spóźnioną desykację, co przeciągnęło moment zbioru.
Po raz kolejny w tych trudnych warunkach dobrze spisały się odmiany posiadające podwyższoną odporność na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion. Cecha ta zapewnia większą elastyczność w zakresie terminu zbioru i minimalizuje straty plonów oraz przyczynia się do ograniczenia presji samosiewów. Przykładem takich odmian są mieszańce DK Exception (113% wzorca – 4,97 t/ha) oraz DK Extract (114% wzorca – 5,01 t/ha). Co roku obydwie odmiany ze względu na ponadprzeciętny poziom plonowania zajmują czołowe miejsca w doświadczeniach porejstrowych (PDO) COBORU.
Obniżone plonowanie rzepaków ozimych zdziwiło wielu rolników tym bardziej, że wiosną większość plantacji zapowiadała dosyć wysokie plony. Sukces w uprawie tego gatunku zależny jest jednak od wielu różnych czynników, często nieprzewidywalnych.
Marcin Liszewski
